top of page
İmamet ve Cemaat
Namaz ibadetinde cemaat, içlerinden birini imam yapıp birlikte namaz kılan topluluğu ifade eder. Cemaatin en az sayısı, imam ile birlikte iki kişidir. Cuma ve bayram namazlarında cemaatin en az sayısı, mezheplere göre değişmektedir.
Cemaatle namaz kılmak, İslam’ın sembol (şiar) hükümlerinden biridir. Cemaatle kılınan namaz ile Müslümanların birliği, birbirlerine bağlılığı gösterilmiş olur, Müslümanlar arasında sevgi ve dayanışma duygusu uyanır, bilmeyenler bilenlerden istifade eder. Salih kişilerle birlikte kılınacak namazların, yapılacak duaların Allah katında kabul edileceği ümit edilir. Peygamberimiz, cemaatle kılınan namazın daha faziletli olacağını bildirmiştir.
” Cemaatle kılınan namaz tek başına kılınan namazdan yirmi yedi derece daha faziletlidir.”20 anlamındaki hadis buna örnek olarak gösterilebilir. Bir başka hadisinde de “Bir kişinin sürekli mescide gittiğini görürseniz onun imanına şahit olun! Çünkü Allah Teala şöyle buyurur: "Allah’ın mescitlerini, ancak Allah’a ve ahiret gününe inanan, namazı dosdoğru kılan, zekatı veren ve Allah’tan başkasından korkmayan kimseler imar eder...”21 buyurmaktadır22; “Her kim sabah akşam mescide giderse, her sabah ve akşam gidişinde Allah ona cennette bir yer hazırlar.”23; “Bir kimse camiye gitme niyetiyle evinden çıktığında, attığı bir adımla kendisine bir sevap yazılır, diğer adımıyla bir günah silinir.”24 vb. anlamdaki hadis-i şerifler de cemaatle namazın önemini vurgulamaktadır. Günlük beş vakit namazın farzları, cuma ve bayram namazları, teravih namazı, ramazan ayında vitir namazı cemaatle kılınır. Cuma namazının cemaatle kılınması farzdır. Diğer namazların cemaatle kılınması müekked sünnettir
Cemaatle kılınan namazda kendisine uyulan kişiye imam ve bu kişinin görevine de imamet denir. İmama uymaya iktida, uyan kimseye muktedi, tek başına namaz kılana da münferid denir.
Namazda imam olmak için şu şartlar aranır: Müslüman olmak, baliğ olmak, akıllı olmak, namazın caiz olabileceği kadar sure ve ayeti ezberden okuyabilmek, erkek olmak,alim ve müttaki olmak, istikamet üzere olmak ve özürlü olmamak.
İmamın, cemaat içinde yaşlı, hasta ve ihtiyaç sahiplerinin bulunduğunu dikkate alması gerekir. Namazı uzatıp insanları cemaatten uzaklaştıracak davranışlardan kaçınılmalıdır. Namazı usul ve adabına uygun olmayan tarzda acele kıldırmak da mekruhtur. İmam, namaz bittikten sonra yüzü cemaate karşı gelecek şekilde oturarak sünnet olan dua ve zikirleri yapar.
Cemaatle namaz kılan kişinin, hem namaza hem de imama uyduğuna niyet etmesi gerekir. İmama uymanın geçerli olabilmesi için imam ile cemaatin namaz kıldıkları yerin bir bü- tünlük hâlinde olması gerekir. İmam ile cemaatin arasında örneğin duvar olup imamın sesinin işitilmesi mümkün olmazsa bu durumda imama uyulmuş olmaz. İmam ile muktedi arasında taşıt geçecek genişlikte bir yol, su yolu, ark vb. bulunması da imama uymaya engeldir
İmamet ile ilgili bazı hükümler
Müdrik, namazın başından sonuna kadar imama uyup bütün rekâtları onunla birlikte kılan kimsedir. İmama ilk rekâtın rükûunda yetişen kimse de müdrik adını alır.
Lahik, namaza imamla birlikte başladığı hâlde bir mazeretten dolayı namazın tamamını veya bir kısmını imam ile kılamayan kimsedir. Bu mazeretler, uyku, dalgınlık, aşırı kalabalıktan dolayı sıkıntı veya abdestin bozulması gibi bir durum olabilir. Lahik durumuna düşen kişi, kaçırdı- ğı rekâtları, sanki imamın arkasında kılıyormuş gibi kılarak namazını tamamlar. Yani kıraat yapmaz. Bir müddet bekleyerek rükû ve secdeleri yapar. Bununla birlikte bu uygulama zordur. Bu nedenle bu durumda olan kişi usulünü biliyorsa abdest alıp geldikten sonra namazına imama uyarak devam eder. Usulünü bilmiyorsa namazı baştan tekrar kılmalıdır.
Mesbuk imama namazın, birinci rekâtın rükûundan sonra mesela, ikinci, üçüncü ve dördüncü rekâtlarında uyan kişidir. Mesbuk, imam selam verdikten sonra “Allahu ekber” diyerek ayağa kalkar ve imam ile kılamadığı rekâtları münferid gibi kılar. Örneğin, dört rekatlı namazın son rekatında imama uyan kimse iman ile teşehhütte bulunduktan sonra ayağa kalkar, sübhaneke, fatiha ve bir sureyi okuyup oturur ve tahiyyat okunduktan sonra ayağa kalkar. Geri kalan 2 rekatı tamamlar
Zelletü’l-kârî (namazda okuma hataları): Kur’an-ı Kerim’i okumadaki bir hataya, “zelletü’l-kârî” denir. Örneğin; namazda kasıtlı olarak Kur’an’ın bir kelimesini, anlamı değiştirecek şekilde okumak namazı bozar. Ancak herhangi bir kasıt olmaksızın yanlış yapıldığında ise eğer Kur’an lafızlarından olmayan bir lafız okunmuş olursa namaz yine bozulur. Okunan şey Kur’an lafızlarından bir ise namaz bozulmaz. Kelime sonlarındaki hareke yanlışları da bu anlamı değiştirse bile namaz bozulmaz. Bir harf yerine başka bir harf okunması durumunda; eğer bu harfler sin ve sad harfi gibi mahreç yakınlığı bulunan harflerden ise namaz bozulmaz. Meselâ, “Allahü’ssamed” diyecek yerde “Allâhü’s-semed” demek “felâ takher” diyecek yerde “felâ tekher” demek, “fethun karîb” diyecek yerde “fethun garîb” demek namazı bozmaz. Bununla birlikte mahreç yakınlığı olmayan ancak genel olarak karıştırılan ve ayırt etmekte güçlük çekilen harflerin birbiri yerine geçirilmesi durumunda birçok fakihe göre namaz bozulmaz. Örneğin “dât” yerine “dâl”, “zâl” veya “zı” harfinin okunması böyledir. Şeddeli harfi şeddesiz veya şeddesiz harfi şeddeli; uzun okunacak yerde kısa veya kısa okunacak yerde uzun; idgam yapılacak yerde idgamsız veya idgam yapılmayacak yerde idgam yaparak okumak namazı bozmaz. Örneğin “iyyâke na‘büdü” diyecek yerde “iyâke na‘büdü” demekle namaz bozulmaz. Fakihlerin çoğunluğuna göre bir kelime tam okunmasa örneğin “el-hamdü…” diyecekken,
unutmak veya nefesi yetmemek veya nefesi bir sebeple tıkanmaktan dolayı, “el…” deyip, durduktan sonra “el-hamdü…” denilse veya okunacak kelime unutulsa ve onun yerine başka bir kelimeye geçilse namaz yine bozulmaz. Ayetlere harf eklenmesi durumunda eğer mâna değişmiyorsa namaz bozulmaz. Ancak “Allahüekber” ifadesinin başına bir “e” harfi eklenecek olsa, anlam bütünüyle değişeceği ve inanç noktasından riskli bir anlam çıkacağı için namaz bozulur. Çünkü “Allahüekber” sözü, “Allah en büyüktür” demektir. Bu sözün başına “e” harfi eklendiği zaman anlam “Allah en büyük müdür?” olur ki bu durumda namaz bozulur. Diğer taraftan kişi namazda fâhiş hata ile okuduktan sonra, dönüp yeniden düzgün şekilde okursa namazı câiz olur. Kıraat esnasında az veya çok miktarda ayet atlamakla da namaz bozulmaz. Şâfiîlere göre ise Fâtiha dışındaki okuyuşlarda kasıtlı olmamak şartıyla meydana gelen hata sebebiyle namaz bozulmaz. Dolayısıyla Fâtiha hatasız öğrenilmelidir
bottom of page